Een beroemde jonge r&b-zanger die opgroeide met Marvin Gaye als idool, is na een periode van ups en downs op een cruciaal punt in zijn leven aanbeland en hij besluit een nieuw hoofdstuk van zijn carrière leven in te blazen met een nummer dat geïnspireerd is op Gaye’s top hit Got To Give It Up uit 1977. Hij leent het getrommel op flessen, het achtergrondgeluid van pratende mensen op een feestje en de terugkerende falsetto die ‘woo!’ uitroept. Spontaan maakt hij er samen met een veteraan een nieuw nummer van, met een eigen melodie en tekst, maar wel met een dikke knipoog naar het origineel van Gaye. Deze track belandt gelijk overal op nummer één, neemt zowel de pop- als soul-radiostations over, wordt een van de grootste hits van het jaar en vult dansvloeren en beeldschermen wereldwijd met een iconische muziekvideo.
Als het verhaal dat ik zojuist beschreef had plaatsgevonden in 1979, dan zou het resulteren in het nummer Don’t Stop Til You Get Enough, dat voor de aftrap van Michael Jacksons solocarrière zorgde én dat het nummer was waardoor hij uiteindelijk zou uitgroeien tot de grootste ster in de geschiedenis van popmuziek. Maar in 2013 eindigt dit verhaal met Blurred Lines, dat Robin Thicke beroemder maakt maar geen absolute wereldster, en uiteindelijk zorgt het nummer er zelfs voor dat hij vernederd wordt in de rechtbank omdat hij plagiaat zou hebben gepleegd.
Videos by VICE
Afgelopen dinsdag verloor Thicke van Gaye’s familie een rechtszaak over de schending van auteursrechten. De jury bevond Thicke en medeschrijver Pharrell schuldig en ze kregen een boete van 7,3 miljoen dollar, een van de grootste boetes uit de geschiedenis van dit soort rechtszaken.
Toegegeven, Blurred Lines leunt meer op het origineel van Gaye dan Jacksons Don’t Stop, en het voegt ook wat minder nieuws toe. Maar het is nog steeds een originele compositie als je kijkt naar de traditionele of juridisch bindende begrippen van de songwriting-politie en auteursrechtwetten. De woorden die Thicke zingt en de melodie waarop hij deze zingt zijn niet van Gaye, en ook is het niet op dezelfde toonhoogte of intonatie. De drums hebben niet dezelfde groove en ze zijn ook duidelijk een snellere BPM. De sterkste vergelijking tussen de twee nummers is de baslijn, maar ook wat dat betreft gaat het ver om Marvin Gaye een monopolie te geven op funky, minimale baslijnen.
De tijd zal leren of het besluit van de jury van deze week zal worden gebruikt als maatstaf in toekomstige zaken. Thicke, Williams en gastrapper T.I. hebben al een gezamenlijke verklaring afgelegd waarin zij zeggen “hun opties te overwegen”, en ik hoop hoogstpersoonlijk dat ze deze uitspraak zullen blijven aanvechten. Het is duidelijk dat Thicke en zijn juridisch team een hoop fouten hebben gemaakt en dat het zo ver is gekomen. Hij diende de eerste rechtszaak over deze kwestie in tegen de familie Gaye, als een preventiemaatregel, maar hij kon duidelijk niet voorkomen dat dit juist een averechts effect had – het enige waar Thicke in slaagde, was het publiek tegen zich keren. De Blurred Lines-mannen kregen het zelfs voor elkaar om zich in een nog slechtere positie te manoeuvreren tijdens hun verklaringen: Thicke beweerde dat hij onder invloed was van drank en drugs tijdens de interviews waarin hij sprak over de invloed van Marvin Gaye, en Williams zei dat hun eigen credits onwetmatig waren, en dat Thicke niks had bijgedragen aan het nummer.
Het is spijtig dat Thicke en Williams op bepaalde uitspraken over Blurred Lines in interviews terugkwamen om zo onder de beschuldigingen uit te komen. Juist een hiphopveteraan als Pharrell Williams zou de jury en het publiek moeten kunnen uitleggen wat het verschil is tussen samplen, muzikaal interpoleren en andere vormen van een hommage aan een origineel nummer.
Zijn lange lijst met hits, al vanaf The Neptunes in de jaren negentig, zijn vaak gebaseerd op stijlelementen uit klassieke funk en R&B. Toch zijn The Neptunes niet te vergelijken met de sample-happy rapproducers, doordat ze een oude sound wisten te maken met hun eigen, originele synths en drumcomputers, en zo oud en nieuw met elkaar mixten. Williams is daarnaast niet te beroerd om credits te vermelden op de momenten wanneer hij ook daadwerkelijk leentjebuur speelt: zijn hook op Jay Z’s Blue Magic komt deels uit En Vogue’s hit Hold On uit 1990, en zo staat dat ook in de songwriting-credits vermeld. En zoals dat bij iedereen met een paar hits op zijn naam gaat: ook Williams is geïmiteerd en ook hij wordt als inspiratiebron gezien. Denk bijvoorbeeld aan will.i.ams overduidelijke Neptunes-knockoff op deze single van Busta Rhymes.
Laten we het eens over pastiche hebben. Je weet dat wanneer Weird Al Yankovic het nummer Like A Surgeon zingt, hij de muziek van Madonna’s Like A Virgin heeft gebruikt en de songtekst van dat nummer heeft veranderd. Maar wanneer een gehaaide artiest als Prince hem geen toestemming geeft om zijn nummer te parodiëren, kiest Yankovic soms voor ‘stijlparodie’. Zo is Traffic Jam een spot-on pastiche van Prince’ Let’s Go Crazy – het tempo, de productie en instrumentaria zijn vergelijkbaar, maar de melodie en de teksten zijn zo anders dat zelfs iemand als Prince niet de moeite neemt om een zaak tegen Weird Al te beginnen.
Iets vergelijkbaars: Sam Smith heeft onlangs een aanzienlijk bedrag aan Tom Petty moeten betalen vanwege de gelijkenissen tussen hun nummers Stay With Me en I Won’t Back Down. Wat ze gemeen hebben zijn het refrein, de melodie en tot op zekere hoogte de cadans van de vocalen. De rest – de tekst, instrumentaria en sfeer – zijn allemaal totaal verschillend. Maar de melodie is hier de troef, en ook al vindt Petty zelf ook dat het geen toeval kan zijn, de melodieën zijn dermate identiek dat team Smith zonder brommen een cheque moest uitschrijven.
Misschien kijk je neer op hommage en pastiche en vind je het net zo kwaadaardig als plagiaat als het aankomt op het creatieve inzicht van de schrijver. Maar populaire muziek bestaat in de basis uit een eerbetoon, of het nu respectvol en verfijnd is gedaan, of slecht en uit opportunisme.
Het is onuitstaanbaar dat Iggy Azalea’s Fancy twee random producers heeft ingehuurd om een sound te maken die belachelijk veel weg heeft van de westcoast rapsound van DJ Mustard, en het is even onuitstaanbaar dat Mustard zelf claimt dat hij de uitvinder is van een heel genre, ‘ratchet’, dat voortkomt uit een sjabloon dat producers als P-Lo en rappers als E-40 al jaren gebruikten. Het is misselijkmakend dat Mark Ronsons Uptown Funk een pastiche is van jaren tachtig funkbands als The Time, en daarmee bovenaan in de Hot 100 kwam te staan dit jaar, net in een periode waarin geen enkele Afro-Amerikaanse artiest een top-10-hit had. Al die nummers zijn vreselijk, maar het gebruik van elementen uit eerdere muziek en nummers gebeurt op een eerlijke manier, binnen de regels van copyright-rechten – nou ja, totdat de uitspraak kwam in de Blurred Lines-zaak.
Als je er al iets over zou moeten zeggen, dan zou je kunnen zeggen dat Blurred Lines slechts een voorbeeld is van hoe groot de invloed van Marvin Gaye blijft op populaire muziek in de 21e eeuw. Hij werd genoemd in het refrein van Twista’s Slow JamzI en in de titel van Big Seans Marvin & Chardonnay. Drake’s hit uit 2011, Marvin Room, is vernoemd naar de door Marvin Gaye opgerichte studio in Los Angeles waar het nummer is opgenomen. De stem van Gaye werd gesampled in meerdere hits van Erick Sermon, Adorn van Miguel werd veelvuldig vergeleken met Sexual Healing en Wale’s LoveHate Thing was onmiskenbaar beïnvloed door Inner City Blues.
Net zoals er tegenwoordig hele genres zijn ontstaan door individuele Beatles-platen, zijn grote delen van r&b zoals we dat nu kennen voortgekomen uit bepaalde periodes van de carrière van Marvin Gaye. De sociaalbewuste en aardse grooves van What’s Going On zijn de basis voor neosoul, Let’s Get It On gaf geboorte aan een generatie van seksueel beladen slowjams, en Here, My Dear was de voorzet voor een eindeloze reeks aan break-up albums. Om wat voor reden dan ook, Gaye’s muziek lijkt regelmatig terug te keren in de poplijsten, terwijl de muziek van een vergelijkbare r&b-gigant als Stevie Wonder dat niet doet.
De familie van Gaye is, begrijpelijk, trots op de nalatenschap van de zanger en wil dit graag beschermen. En na tientallen hits die indirect een hommage zijn aan zijn invloed, zou je denken dat ze er inmiddels wel gewend aan waren – maar misschien hebben ze er nu genoeg van. Misschien was Blurred Lines, een van de bestverkopende digitale nummers aller tijden, simpelweg te winstgevend om niet te proberen daar een gouden graan van mee te pikken, of misschien vinden de Gaye’s Thicke gewoon echt een grote lul. Maar de winst van de Gaye-familie in deze rechtszaak heeft verschrikkelijke gevolgen voor songwriters overal ter wereld. Het nalatenschap van Gaye kan in z’n eentje het hele r&b-genre opdoeken als het voortaan zo gaat, en als deze zaak als voorbeeld, als precedent, dient voor wat voor stijlpastiche dan ook, dan zit de hele muziekindustrie straks in de problemen.
